Suriye'deki rejimin lideri Beşşar Esed'in eşi Esma, görünürlüğünü artırıyor

Suriye'deki rejiminin lideri Beşşar Esed'in eşi Esma Esed, rejimin sağladığı alan ve fırsatlar doğrultusunda...

Suriye'deki rejiminin lideri Beşşar Esed'in eşi Esma Esed, rejimin sağladığı alan ve fırsatlar doğrultusunda görünürlüğünü artırıyor.

Financial Times'ın haberine göre, Esma Esed, Suriye'de iç savaşın başlamasından bu yana ilk bilinen yurt dışı ziyaretini 19 Mart'ta Abu Dabi'ye yaptı.

Beşşar Esed'in 19 Mart'ta Abu Dabi'yi ziyaret etmesinin, rejimin diğer Arap ülkeleri ile ilişkisi açısından öneminin yanı sıra ziyarete Esed'in eşi Esma Esed'in de eşlik etmesi dikkati çekti.

Esma Esed, evlendiği ilk zamanlarda kamuoyunda daha az görünürken son zamanlarda rejimin operasyonlarına aşina iş insanları, yardım çalışanları ve eski hükümet yetkililerinin röportajlarına göre görünürlüğünü son derece artırdı.

Rejimin kontrol ettiği bölgede yıpranmış ekonominin bir kısmını "karar alıcı ve rantçı" olarak kontrol eden Esma Esed, ailesinin ülkedeki kontrolünü konsolide etmeye de yardımcı oluyor.

- Esma Esed, "gizli ekonomik konseye" başkanlık yapıyor

Eskiden JP Morgan'da bankacı Esma Esed, rejim liderinin gizli ekonomik konseyinin başkanlığını yürütüyor. Konseyde, ailenin yakınları ve ticari bağlantıları da yer alıyor.

Esed'in sivil toplum örgütü, yardım ağını inşa etmeye yardımcı olan Esma Esed, ülkeye gelen uluslararası yardım para akışını da kontrol ediyor.

ABD'nin Eski Başkanı Donald Trump döneminin Suriye Özel Temsilcisi Joel Rayburn, 2020'nin başlarında Esma Esed'in "Suriye'deki ekonomik gücün merkezi" olduğunu söylemişti.

Bu bağlamda Esma Esed, emlak, bankacılık ve telekomünikasyon dahil olmak üzere ülkedeki ekonominin kontrolünü elinde tutuyor. Buna yakınlarına ait paravan şirketler, serbest bölgeler ve sınır dışı hesaplar da dahil.

- "Suriye'nin tümü şimdi Esma'nın"

Kriz nedeniyle aşırı yıpranan ekonomi; ödenmeyen borçlar, Batı'nın uyguladığı yaptırımlar ve Lübnan'daki ekonomik sorunlarla derinleşti. Ancak bunlardan kalanlar Beşşar Esed, kardeşi Mahir ve eşi Esma arasında bölüştürüldü.

Özellikle rejim bölgesinde ekonomik konsolidasyon sağlanması konusunda Suriyeli bir iş insanı, "Suriye'nin tümü şimdi Esma'nın." değerlendirmesinde bulundu.

Londra'nın batısında büyüyen Esma Esed'in, Beşşar Esed ile nişanlanması, babasının Suriye'deki rejimi eleştirmesi nedeniyle şaşkınlık yaratmıştı. Esma Esed'i o zamandan bu yana tanıyan Suriyeli iş insanı konu hakkında "O, açıkça güç istiyordu. Şimdi bunda başarılı olduğu açık." ifadelerini kullandı.

Esma Esed, Şam'da ilk önce turizm, kültür ve eğitim alanına odaklanmaya başlayıp 2007'de "Syria Trust for Development" adlı sivil toplum örgütünü kurdu. Savaş sırasında bu örgüt, Esma Esed'in imajını güçlendirmede temel oldu.

- Rejimin varlığı yasa dışı para akışıyla büyüdü

Esma Esed, iç savaşın başlamasıyla kriz boyunca çok görünür olmazken özellikle 2016'da Beşşar Esed'in kontrolü daha fazla ele geçirmeye başlamasıyla ön plana çıktı.

2018'de meme kanseriyle mücadele eden Esma Esed, eşi ile daha fazla yakınlaşarak yardım faaliyetleriyle de sempati kazandı. Bu süreçte ekonomide payı olması için Beşşar Esed'in güvenini kazanan Esma Esed, eşiyle çok kötü durumdaki ekonomiyi düzeltmek için sert tedbirler aldı.

Özellikle daha fazla kişisel servet biriktirmelerine yardımcı olmak için ailenin yakın ortakları teşvik edilirken Suriyeli bir iş insanı tarafından bu kişilerin isminin daha önce duyulmadığı ve çoğunun ABD yaptırımına uğrayarak ekonomiyi daha da kötüleştirildiği belirtildi.

Uzmanlar, bu kişilerin sadece rejimle bağlantılı olmasının rejime yasa dışı bir gelir akışı sağladığı ve bunun çoğunun Mahir tarafından kontrol edildiğini ifade ediyor.

Ayrıca 2019'da Beşşar Esed, iş insanları Şam'daki Sheraton Hotel'e çağırarak merkez bankasına ABD doları akışı sağlamalarını istedi. Böylece Suriye lirasının istikrar kazanmasını sağlamak isteyen Esed, bunu yapmayan iş insanlarını serbest bırakmayacağını söyledi. Bankaya yatırılan miktar yüz milyonlarca dolardı.

İş insanlarının varlıklarına çeşitli yollarla el koymanın yaygınlaştığı dönemde, paranın yardım derneğine veya rejim tarafından kontrol edilen banka hesaplarına gönderildiği belirtiliyor.

Uzmanlar, sistematik olarak yapılan el koyma kararlarının Esma Esed'in başkanlığını yaptığı ekonomik konseyden çıktığını ifade ediyor.

Rejimin bilinen resmi ekonomi komitesinin yanı sıra bu konsey, daha az biliniyor ve rejimin gizlice varlıkları ele geçirmesini gerçekleştiriyor.

Beşşar Esed'in konseyle bağlantısının ne kadar olduğu bilinmese de yapılan uygulamaların Esma ve Beşşar Esed'in ortak kararları olduğu belirtiliyor. Ancak bu uygulamaların Esma Esed'in projesi olduğu da söyleniyor.

Uzmanlar, Esedlerin güçlerini konsolide edebilmek için mal varlığı almaya devam ettiğini, böylece kimin sözünün geçtiğini göstermek istediklerini belirtiyor.

- Konseyde ABD'nin yaptırımına uğrayanlar var

Beşşar Esed'in kuzeni Rami Mahluf da savaştan önce ülkenin yarısının ekonomisini kontrol ederken 2019'da varlığını rejime vermek zorunda kaldı. Böylece Esed çifti, ana ekonomi rakiplerini kontrol altına aldı ve Esma Esed, Mahluf'un yardım kuruluşlarını ve bağlantılarını kontrol etmeye başladı. Suriyeli uzmanlar ve iş insanları, bu kararın doğrudan Esma Esed'den geldiğini ifade ediyor.

Ev hapsi devam eden Mahluf'un deniz aşırı varlıkları da Esedlerin hedefinde olurken aile bağlantısı olmasına rağmen Mahluf'un yaşadıkları, Suriyeliler için de bir mesaj niteliği taşıyor.

Esedlerin yakınlarının her yerde bulunduğu, Esma'nın kuzenleri ve en az bir erkek kardeşinin de buna dahil olduğu belirtiliyor. Öte yandan Esedlerin hiçbirinin ismi belgelerde yer almıyor.

ABD'li yetkililerin benzer yapılar görmesi, bu kişilerin yaptırıma uğradığını gösteriyor. Özellikle Esma Esed'in konseyindeki isimler, bu bağlamda ön plana çıkıyor.

İngiliz pasaportu olan Esma Esed'in, insan hakları ihlalleri nedeniyle vatandaşlığının düşürülmesi gündeme gelse de bu henüz gerçekleşmedi. Ailesi Londra'da yaşayan Esma Esed'in iki erkek kardeşi Şam'da yaşıyor.

- Tüm yardım faaliyetleri rejim bağlantılı kurumlar vasıtasıyla yürütülüyor

Esma Esed için en büyük güç kaynağı Syria Trust, ekonomik konseyde yer alan yakını Fares Kalles tarafından yönetiliyor.

Analistler ve uzmanlar, Esma Esed'in savaştan önce sivil toplum örgütü yönetme tecrübesinin "yozlaşmış bir insani yardım sistemi" kurmasına yardımcı olduğunu söylüyor.

Savaşın başından bu yana Esma Esed'le bağlantısı olmayan sivil toplum örgütlerinin faaliyet yürütemediği belirtiliyor. Rejimin ihtiyaç duyulan bölgelere erişimi kısıtladığı, Birleşmiş Milletler (BM) ile bağlantılı yardım gruplarının rejimle bağlantılı yardım kuruluşlarıyla etkileşim kurması gerekiyor.

BM ile iletişime geçen Financial Times, BM'nin Syria Trust ile daha kısıtlı bir ortaklığı olduğunu ve bunun da kurumsal rol sebebiyle gerekli görüldüğünü öğrendi.